Uzasadnienie uchwały i nic więcej w sprawie

Od dłuższego czasu podejmuje działania na rzecz BIP w organizacjach pozarządowych, które są do tego zobowiązane. Przybierają one różną formę – korespondencji z administracją centralną, wystąpieniami do osób promujących np. na Facebook, zwłaszcza przy zbiórce 1% podatku, postępowań sądowych, a także skarg do starostów.

Uważam, że są oni właściwi do nadzoru wypełniania obowiązku określonego w art. 9 ust. 3 u.d.i.p.. Wyprowadzam to z przepisów określonych w art. 8 ust. 5 pkt. 2 ustawy o stowarzyszeniach:

Art. 8. 1. Stowarzyszenie podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, o ile przepis ustawy nie stanowi inaczej.
2. (skreślony).
3. (skreślony).
4. (skreślony).
5. Nadzór nad działalnością stowarzyszeń należy do:
1) wojewody właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia – w zakresie nadzoru nad działalnością stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego,
2) starosty właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia – w zakresie nadzoru nad innymi niż wymienione w pkt 1 stowarzyszeniami
– zwanych dalej „organami nadzorującymi”.
6. Przepisy ustawy nie naruszają uprawnień prokuratora wynikających z innych ustaw.

Stanowisko takie podziela Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, co znalazło wyraz w piśmie z dnia 29 października 2013 roku.

Wobec takich ustaleń właściwości skierowałem do Starosty Grodziskiego skargę:

Stosownie do art. 63 Konstytucji RP zgłaszam niedopełnienie obowiązku określonego w art. 9 ust. 3 ustawy o dostępie do informacji publicznej przez kierowników jednostek podległych:

• SAMODZIELNE KOŁO TERENOWE NR. 10 W MILANÓWKU SPOŁ.TOW.OŚWIATOWEGO
• TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ INTEGRACYJNYCH SPOŁECZNYCH SZKÓŁ PODSTAWOWYCH W MILANÓWKU
• GRODZISKI KLUB KOSZYKARSKI W GRODZISKU MAZOWIECKIM
• MILANOWSKIE TOWARZYSTWO EDUKACYJNE
• STOWARZYSZENIE ABSTYNENCKIE „NOWE ŻYCIE”
• STOWARZYSZENIE WSPIERANIA INICJATYW GOSPODARCZYCH ORAZ ROZWOJU ZIEMI GRANOWSKIEJ
• FUNDACJA DOROTY STALIŃSKIEJ „NADZIEJA”
• STOWARZYSZENIE „EUROPA I MY”
• KOMITET BUDOWY SZKOŁY ŚW. TERESY I GIMNAZJUM ŚW. HIERONIMA W PODKOWIE LEŚNEJ
• FUNDACJA DLA RATOWANIA ZWIERZĄT BEZDOMNYCH „EMIR”
• „FUNDACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH RUCHOWO GODNE ŻYCIE”
• OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W GRANOWIE
• STOWARZYSZENIE „ZŁOTA JESIEŃ”
• TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ JAKTOROWA
• STOWARZYSZENIE „SZANSA” W ŻABIEJ WOLI
• STOWARZYSZENIE „DOM POMOCNA DŁOŃ”
• MILANOWSKI UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU
• STOWARZYSZENIE RODZIN I PRZYJACIÓŁ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
• AKADEMIA LIDERÓW INNOWACJI I PRZEDSIĘBIORCZOŚCI FUNDACJA DR BOGUSŁAWA FEDERA
• MOTOCYKLOWE STOWARZYSZENIE POMOCY POLAKOM ZA GRANICĄ „WSCHÓD – ZACHÓD”
• POLSKIE STOWARZYSZENIE NA RZECZ OSÓB Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM KOŁO W GRODZISKU WLKP.

Organizacje pożytku publicznego to podmioty zobowiązane, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej jako dysponujące majątkiem publicznym (II SAB/Łd 131/12 – Wyrok WSA w Łodzi; pismo z załączenia)

Starostwo sprawuje nadzór nad wymieniony jednostkami w oparciu o:

• art. 15a ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach,
• art. 8 ust. 5 pkt ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach.

O sposobie załatwienia skargi w oparciu o art. 39[1] KPA zawiadomić:

• Tadeusz Mąkosa z Biura Ministra Administracji i Cyfryzacji – [email protected],
• {usunięto} – {usunięto}@siecobywatelska.pl

Z wyrazami szacunku,
{usunięto}

W odpowiedzi uzyskałem:

W odpowiedzi na skargę z dnia 2.11.2013 r. przesłaną przez Wojewodę
Mazowieckiego pismem z dnia 12.11.2013 r., a także pismo z dnia 13.11.2013 r. przesłane przez Wojewodę pismem z dnia 20.11.2013 r. oraz e -mail z dnia 3.12.2013 r. dotyczące tej samej kwestii uprzejmie informuję, że zgodnie z art. 28 ust. l ustawy z dnia 24.04.2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (j. t. Dz. U, z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.) nadzór nad organizacjami pożytku publicznego sprawuje minister właściwy do
spraw zabezpieczenia społecznego.

Na to pismo odpowiedziałem zgodnie z pismem Ministra Pracy i Polityki Społecznej:

Szanowni Państwo,

W nawiązaniu do pisma WO.150.6.2013 wskazuje co następuje.

Nieprawidłowa jest wykładnia organu w zakresie nadzoru organizacji pożytku publicznego przez ministra pracy i polityki społecznej. Stosownie do art. 28 ust. 1 ustawy o działalności pożytku pożytku publicznego i wolontariacie stanowiącym „Nadzór nad działalnością pożytku publicznego organizacji pożytku publicznego, w zakresie uprawnień, obowiązków i wymogów wynikających z art. 8—10, art. 20, art. 21, art. 23, art. 24—27 oraz art. 42—48, sprawuje minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego.” Minister Pracy i Polityki Społecznej sprawuje nadzór nad organizacjami pożytku publicznego w ograniczonym zakresie. Regulacja ta ma charakter lex specialis wobec przepisów art. 15a ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach i art. 8 ust. 5 pkt ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach stanowiących ogólne zasady nadzoru.
Tymczasem obowiązek prowadzenia i zgłoszenia BIP wynika z przepisów niewymienionych w art. 28 ust. 1 tzww.ustawy o pożytku, lecz przepisów art. 9 ust. 2 i 3 ustawy o dostępie do informacji publicznej, a więc nadzór odbywa się na zasadach ogólnych.

Jednocześnie przesyłam kopie odpowiedzi na skargę w zakresie nadzoru OPP z Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, która potwierdza przedstawione tezy.

Z wyrazami szacunku,
{usunięto}

Jak się okazało pismo to zostało uznane za skargę na działalność Starosty Grodziskiego, gdyż jakiś czas później otrzymałem pocztą uchwałę nr 316/XXXVII/13 Rady Powiatu Grodziskiego z dnia 19 grudnia 2013 roku w sprawie rozpatrzenia skargi na Starostę Grodziskiego. Przedstawiono w niej, że pismem z dnia 20.11.2013 roku Wojewoda Mazowiecki przekazał skargę na Starostę (skierowałem coś takiego wobec braku skrzynki ePUAP), a w dniu 11.12.2013 roku Komisja Rewizyjna zapoznała się z opinią radcy prawnego z dnia 10.12.2013 roku i wyjaśnieniami Sekretarza Powiatu Grodziskiego ustaliła stan prawny, który przedstawiono w uzasadnieniu:

Zgodnie z przepisem art. 28 ustawy z dnia 24.04.2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie nadzór nad działalnością pożytku publicznego organizacji pożytku publicznego w zakresie obowiązków i wymogów wynikających z m.in. 23 w/w tym poprzez umieszczenie na stronie internetowej organizacji, należy do ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.

Wygląda na to, że Rada Miasta nie uznaje samodzielnego obowiązku prowadzenia BIP wynikającego z art. 9 ust. 2 ustawy o dostępie do informacji publicznej, a wyłącznie art. 23 ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, który mówi o publikacji sprawozdań na stronie internetowej organizacji. Dosyć często spotykam się z takim stanowiskiem, a za sprawą Fundacji Radia ZET i przyjętej taktyki procesowej Sąd będzie miał okazję to rozstrzygnąć. Dotychczas WSA w Łodzi w wyroku sygn. akt. II SAB/Łd 131/12 zajął stanowisko wskazując na komplementarność:

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, iż Stowarzyszenie Przyjaciół Miasta K., jako organizacja pożytku publicznego, bez wątpienia jest podmiotem zobowiązanym do udostępnienia sprawozdań w zakresie swojej działalności oraz majątku, w tym majątku uzyskanego z przekazanego 1% podatku dochodowego przez osoby fizyczne, co wynika wprost z art. 23 ust. 2a ustawy z dnia 24 kwietnia 2003r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2010r., nr 234, poz. 1536 ze zm.). Z kolei informacje, nie uwzględnione w powyższych sprawozdaniach, a dotyczące działalności Stowarzyszenia związanej z gospodarowaniem majątkiem publicznym podlegają udostępnieniu na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Powracając do uchwały – wskazano w niej dalej:

Jednocześnie zauważa się, że nadzór Starosty, o którym mowa piszę skarżący, wynika z przepisów ustawy z dnia 7.04.1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (art. 8, art. 25 i następnych ustawy) i ma charakter uprawnienia, a nie obowiązku („nadzór uznaniowy”).

Niestety, nie mogę się zgodzić, że może to być uzasadnienie dla niepodejmowania działania w zakresie dostępu do informacji publicznej. Ustawa o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. z 2001 r. Nr 112, poz. 1198, z późn. zm.) przewiduje odpowiedzialność karną stanowiąc:

Art. 23. Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Wyjaśnia się, że pojęcie „nieudostępnienia” informacji odnosi się do wszystkich form udostępnienia przewidzianych w ustawie, więc odpowiedzialność karną rodzić będzie zatem również nieumieszczenie informacji w Biuletynie Informacji Publicznej (Tomasz Aleksandrowicz: Komentarz do ustawy o dostępie do informacji publicznej. LexisNexis, 2004.; Michał Kłaczyński, Sergiusz Szuster: Dostęp do informacji publicznej. Komentarz. LEX, 2003.11.01.). Jest to przestępstwo ścigane z urzędu.

Art. 304 par. 2 KPK nakłada na instytucje samorządowe obowiązek stanowiąc:

Art. 304 (…) § 2. Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa.

Niewypełnienie tego obowiązku może powodować odpowiedzialność karną na podstawie art. 231 KK, tj. taką, jak za działanie na szkodę interesu publicznego lub prywatnego w wyniku niedopełnienia obowiązku (zob. W. Grzeszczyk, Obowiązek, s. 124—125; zob. także B. Szyprowski, Uzasadnione, s. 133 i n.; M. Bielski, Odpowiedzialność, s. 37 i n.).

Wiadome jest, że przepis art. 23 u.d.i.p. jest „martwy”, lecz uważam, że powinien niekiedy ożyć. Natomiast w tej sprawie kończy się uznaniowość, a zaczyna się obowiązek, gdy zaniechanie naraża osobę na odpowiedzialność karną.

Na zakończenie uchwały dane nam jest czytać:

W każdym przypadku, to Starosta jako uprawniony nadzoru organ, ma prawo decydować, czy zgłoszone zastrzeżenia są na tyle istotne, aby ingerować w konstytucyjne prawo obywateli do tworzenia i prowadzenia stowarzyszeń. W sytuacji powzięcia uzasadnionych wątpliwości co do legalności działania stowarzyszeń, Starosta może żądać jedynie przedstawienia uchwał organizacji, lub złożenia przez nie wyjaśnień.

W tym zakresie również nie mogę się zgodzić z tym, że Starosta nie ma uprawnień, aby podjąć działania, gdyż w przypadku naruszenia prawa stosownie do art. 28 ustawy o stowarzyszeniach ma dość szerokie pole działania od wezwania do usunięcia naruszenia kończąc na wniosku do sądu o rozwiązanie stowarzyszenia:

W razie stwierdzenia, że działalność stowarzyszenia jest niezgodna z prawem lub narusza postanowienia statutu w sprawach, o których mowa w art. 10 ust. 1 i 2, organ nadzorujący, w zależności od rodzaju i stopnia stwierdzonych nieprawidłowości, może wystąpić o ich usunięcie w określonym terminie, udzielić ostrzeżenia władzom stowarzyszenia, wystąpić do sądu o zastosowanie środka określonego w art. 29.

Skorzystał z tego Starosta Oświęcimski, który w dniu 22 listopada 2013 roku skierował pismo po mojej skardze do organizacji pożytku publicznego rozpoczynające się:

W związku z otrzymaną w dniu 11 listopada 2013 r. skargą na niezgłoszenie Biuletynu Informacji Publicznej tj. niedopełnienie obowiązku określonego w art. 9 ust. 3 ustawy o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. z 2001 r. Nr 112, poz.1198 z późn. zm.) w związku art.23 ust. 2a ustawy z dnia 24 kwietnia 20003r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2010r. Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.), Starosta Oświęcimski w oparciu o art. 28 ustawy Prawo o stowarzyszeniach (Dz.U. z 2001r, Nr 79, poz. 855 z późn. zm.) wzywa Organizacje do usunięcia nieprawidłowości w terminie 30 dni od daty otrzymania pisma, z równoczesnym powiadomieniem organu nadzorującego.

Uzasadnienie nie przekonuje mnie, więc 7 stycznia 2013 roku skierowałem zapytanie o protokół z Komisji Rewizyjnej i opinie prawną wspomnianą w uchwalę, która dała by mi pole do dyskusji oraz możliwość dalszego działania, a może nawet przekonała mnie. Niestety, nie otrzymałem odpowiedzi, czym zostałem zmuszony do skierowania skargi na bezczynność. Mam nadzieje na przebudzenie podobne jak u Starosty Jasielskiego.